De invasie die niet doorging

In augustus 1940 was het een drukte van belang op de werf van de Rotterdamsche Droogdok-Maatschappij. Vele werklieden werkten hard om een invasievloot op te tuigen. De bestemming van die invasievloot was Engeland, waar op dat moment de Nederlandse regering en de koningin verbleven.

Direct na de capitulatie van Nederland (mei 1940) gaf Adolf Hitler opdracht om Nederlandse binnenschepen te vorderen. Vele schippers wisten met boot en al te ontkomen, maar ruim 1.000 schepen vielen toch in Duitse handen. De meeste daarvan waren binnenvaartschepen, met name Rijnaken. De Nederlandse werven kregen de opdracht die om te bouwen tot landingsvaartuigen. De uiteindelijke bedoeling daarvan was om een grote troepenmacht af te zetten op de Engelse kust.

De RDM

Van de in totaal zo’n 800 om te bouwen schepen nam de RDM er 170 voor haar rekening. Een dubieus karwei, dat de RDM-directie na de oorlog geprobeerd heeft weg te poetsen. En met succes, want hoewel er over de RDM veel geschreven is, komen deze werkzaamheden daarin niet, of alleen zijdelings aan de orde. Geschiedschrijver en oud-werknemer J. Goudappel van de werf ‘Piet Smit jr’, een 50% dochter van de RDM, beschrijft deze episode wel. Dankzij hem beschikken we ook over een beschrijving van de werkzaamheden die aan de binnenschepen verricht moesten worden. De houten vloer van de schepen moest eruit worden gehaald. Daarna werden ijzeren balken in het vaartuig gelegd, waar beton overheen werd gegoten. Zo konden rupsvoertuigen in het schip vervoerd worden. Om die zware gevechtsvoertuigen het schip in te krijgen werd de voorkant van het schip eraf gesloopt (‘ontkopt’), tot vlak boven de waterlijn. In de ruimte die daardoor ontstond werd een laadklep gemonteerd, zodat tanks en andere voertuigen er makkelijk in konden rijden en er op de Engelse kust weer snel vanaf konden komen. Om de schepen afdoende vaart te kunnen geven op hun tocht over de Noordzee werden er vliegtuigmotoren op gemonteerd.

Hard gewerkt

In nogal wat geschriften over de RDM wordt gesuggereerd dat de directie gedurende de oorlog haar werklieden aanzette tot langzaam werken. Dat gold in ieder geval niet voor dit project. ‘Er werd dag en nacht aan gewerkt’, getuigt Cor van Tilburg in ‘Heijplaat in verzet.’ Dat is wellicht wat overdreven, maar er werden wel lange werkdagen van twaalf uur per dag gemaakt. Ook in de weekenden werd er doorgewerkt. Hitler had haast. Van één werkman is ons bekend dat die het werken aan deze invasie-schepen om principiële redenen weigerde. Dat was Henk Huisman (1917-2008), lasser bij de RDM. Huisman zou later in de oorlog met zijn verzetsgroep vele sabotagedaden verrichten, waarvan het tot zinken brengen van het SS Westerdam in januari 1945 de bekendste is. Deze vernieling was nodig om te voorkomen dat met dat schip de Nieuwe Waterweg zou worden geblokkeerd, waardoor Rotterdam over zee voor de geallieerden onbereikbaar zou worden. Het SS Westerdam lag in de Merwehaven, en de gevaarlijke tocht ernaartoe werd vanuit de Heijse Haven ondernomen met een kano. Naast de Heijse Haven ligt nu het Henk Huisman plantsoen.

De geplande invasie ging uiteindelijk niet door. In 1941 startte het Duitse leger op commando van Hitler ‘Operatie Barbarossa’, de aanval op de Sovjet-Unie. Dat kostte het Duitse leger zoveel energie dat aan een invasie van Engeland niet meer te denken viel.

Ongeschikt?

Op diverse plaatsen is gesuggereerd dat het ombouwen van de binnenschepen tot landingsvaartuig in militair opzicht weinig kwaad kon. Dit omdat het ondenkbaar was dat deze lichte schepen met hun zware lading ooit Engeland heelhuids bereikt zouden hebben. K. van der Pols, destijds onderdirecteur van de RDM, verklaarde voor de Bijzondere Rechtspleging dat de directie destijds om die reden met vreugde van de plannen vernam.

Klopt de redenering dat de invasie met dit soort schepen een kansloze missie was? We zullen het nooit weten. Gelukkig. Wat we wel weten is dat op de RDM-werf een substantieel deel van de invasievloot is ‘ontkopt’, en dat daarbij bepaald niet is gelanterfant.

Bronnen:

Stadsarchief Rotterdam (Fotoarchief en RDM-archief)

‘Heijplaat in verzet’ door J.P. van der Zwaluw en J. van der Hor

‘De Kriegsmarine in Rotterdam’ door J.W. van Borselen

‘Nieuws van de RDM’, juni 1981

Aad de Wolf (foto’s H. Huisman)